بندرآباد، گنجینه ای  کم نظیر از معماری فاخر ایرانی و اسلامی

بندرآباد

بُندر آباد " bondar abad

موقعيت و تاريخچه

یزدفردا "معرفی آثار باستانی و میراث فرهنگی استان یزد :روستاي بندرآباد از توابع بخش مرکزي شهرستان صدوق، با مختصات جغرافيايي 54 درجه و 7 دقيقه طول شرقي و 32 درجه و 2 دقيقه عرض شمالي، در 10 کيلومتري شمال غربي شهر اشکذر واقع شده است.

ارتفاع اين روستا از سطح دريا 1150 متر است. روستاي بندرآباد، در منطقه بياباني استقرار يافته و آب و هواي آن در تابستان گرم و خشک و در زمستان نسبتاً سرد است.

روستاي بندرآباد در حدود هزار و پانصد سال قدمت دارد. بنيانگزار اين روستا فردي زرتشتي به نام «بندر» بوده است.

مردم اين روستا به زبان فارسي و با گويش يزدي سخن مي‌گويند. آن‌ها، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.

آثار و بناهاي قديمي بسياري در روستا به جا مانده است. از جمله مهم‌ترين اين آثار مي‌توان به مجموعه باستاني و تاريخي سلطان محمود شاه شامل خانقاه، حوزه علميه، مسجد جامع، مکتب خانه و امامزاده سيد ميرحسين اشاره کرد.

اهميت تاريخي روستاي بندرآباد بيشتر مربوط به شخصيت شيخ تقي‌الدين دادا عارف مشهور قرن هفتم هجري يزد است که خانقاه، بقعه و مسجدي در اين روستا بنا نهاد که مرکز مراجعه و تجمع پيروانش شد.

الگوي معيشت و سکونت

براساس نتايج سرشماري سال 1375، روستاي بندرآباد 1092 نفر جمعيت داشته است که در سال 1385 به 1300 نفر افزايش يافته است.

اقتصاد روستاي بندرآباد بر پايه فعاليت‌هاي زراعي، باغداري و دامداري استوار شده است. گروهي از مردم نيز در توليد صنايع دستي به ويژه قالي بافي و امور خدماتي اشتغال دارند.

اراضي روستا، به صورت آبي کشت مي‌شوند و آب مورد نياز زمين‌هاي زراعي از چاه عميق تأمين مي‌شود. مهم‌ترين محصولات اين روستا مشتمل بر گندم، جو، خيار، هندوانه و يونجه است. باغداري نيز در روستا رونق دارد و انار و زردآلو، در آن به عمل مي‌آيد.

روستاي بندرآباد از روستاهاي بياباني استان يزد است که بافت مسکوني متراکمي دارد. هسته اصلي شکل‌گيري روستاي بندرآباد در شمال غربي آن واقع شده که جهت توسعه آن، بر اثر وقوع حوادث و بالاياي طبيعي به مرور زمان، به سمت جنوب و حاشيه امتداد يافته است. به گفته منابع محلي، بندرآباد در گذشته، مرکز تجاري منطقه رستاق يزد بوده است.

در ساخت واحدهاي مسکوني بافت قديمي، خشت و گل به کار رفته است، ولي خانه‌هاي جديد، با مصالحي مانند آجر، گچ، سنگ، آهن و سيمان ساخته مي‌شوند. بافت قديمي اين روستا، معماري بسيار زيبا و جالب توجهي دارد.

مردم روستاي بندرآباد در اعياد ملي و مذهبي به جشن و سرور و در ايام محرم و وفات ائمه به سوگواري مي‌پردازند. از مراسم ويژه اين روستا در ماه‌هاي محرم و صفر مي‌توان به نخل‌گرداني و گنبد گرداني اشاره کرد.

بازي هفت سنگ و جفته بازي از بازي‌هاي محلي و رايج اين روستا است، که به صورت گروهي اجرا مي‌شوند.

پوشاک اغلب مردم روستاي بندرآباد، لباس‌هاي رايج شهري است. زنان و دختران معمولاً با چادر مشکي در معابر تردد مي‌کنند. مردان نيز، از پيراهن، کت و شلوار استفاده مي‌کنند.

معروف‌ترين سوغات اين روستا، انار مرغوب آن است.

از انواع غذاهاي محلي اين روستا مي‌توان به انواع آش‌ها و کباب‌ها، آبگوشت و شورباي محلي اشاره کرد.

جاذبه‌هاي گردشگري

چشم‌انداز طبيعت بياباني روستا، با انارستان‌هاي سرخ و سبز زيبايي‌هاي طبيعت روستاي بندرآباد را به نمايش مي‌گذارند. تپه‌هاي شني، از ديگر ديدني‌هاي طبيعي روستاست. گردشگران بسياري، هر ساله براي ديدار از جاذبه‌هاي طبيعي و تاريخي به اين روستا سفر مي‌کنند.

مسجد جامع بندرآباد در نزديکي بقعه شاه سلطان محمود (سلطان محمود شاه) واقع شده و قدمت آن به قرون نهم و دهم هجري قمري مربوط است. گنبد، منبر و جاشمعي‌هاي اين مسجد، ارزش‌هاي معماري و تاريخي است.

مسجد کاشي بندرآباد از معماري مساجد قرون هشتم و نهم هجري تأثير پذيرفته است. گنبد اين مسجد با آجري ساده پوشانيده شده و محرابي مزين به گچ‌بري و منبري با کاشي‌هاي معرق دارد.

مقبرة امام زاده سيدميرحسين در نزديکي بقعه سلطان محمود شاه واقع شده است و قدمت آن به قرن ششم هجري قمري مي‌رسد. گچ‌بري‌هاي بسيار زيبا، محراب و کاشي کاري‌هاي تزييني آن از شاخصه‌هاي معماري دوران سلجوقي است.

زورخانه يا محل ورزش‌هاي باستاني بندرآباد، قدمتي در حدود 700 سال دارد و يکي از جالب‌ترين آثار تاريخي اين روستاست.

چينش آجر در نماي بناها، رنگ‌آميزي فضاها و کاشي‌کاري‌هاي جذاب، ويژگي جالب توجه معماري بناهاي روستاي بندرآباد است.

بقعه سلطان محمود شاه، مزار سلطان محمود شاه، فرزند شيخ تقي‌الدين دادا است، که از صوفيان و عرفاي نامدار منطقه به شمار مي‌رفته است. بناي بقعه، به ديوار مسجد بندرآباد متصل است.

مجموعه سلطان بندرآباد در منطقه رستاق شهرستان صدوق، یک مجموعه کم نظیر از طاق و تویزه های ساخته شده با خشت و گل است. این مجموعه که به مرور زمان در زیر ریگ های روان کویری مدفون شده بود، به همت سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران از زیر خاک بیرون آورده شد.

سنگ قبرهای این مجموعه به لحاظ هنر طراحی، خوشنویسی و حجاری بسیار ارزشمندند. در تزیینات این بنا از کاشی های شش گوش فیروزه ای به صورت ازاره استفاده شده و در پاره ای موارد نقش های اسلیمی به صورت معرق به زیبایی آن ها افزوده است.

در مسجد جامع این مجموعه، منبری از کاشی معرق با نقش های گره، اسلیمی و خط ثلث وجود دارد که از نظر هنری، شبیه آن را در کمتر جایی از ایران می توان دید .

مسجد ومنبر 13 پله ای مجموعه سلطان بندرآباد رستاق شهرستان صدوق یزد متعلق به قرن 7 هجری قمری نمونه ای کم نظیر از معماری فاخر ایرانی اسلامی است.

مجموعه سلطان بندرآباد متعلق به قرن هفتم هجري قمري است كه شامل خانقاه، مسجد جامع، حسينيه، آب انبار، برج حفاظتي و مقبره عده اي از مشايخ سلسله دادايي مي باشد و در سال 1346 هجری شمسی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

در سراسر یزد خانقاه های متعددی وجود داشته كه با آن كه عمری دراز دارند هنوز تعدادی از آنها پابرجاست و كم وبیش مورد استفاده و بازدید علاقه مندان قرار می گیرد

خانقاه این مجموعه در قرن هفتم هجری قمری به دست شیخ محمدتقی الدین دادا محمد صوفی بنا نهاده و تا قرن 9نهم هجری به دست نوادگان وی تکمیل وبرج وباروهائی به آن افزوده شد.

خانقاه بندر آباد كه سالهای بسیاری در زير شن هاي كويري مدفون شده بود به دست شیخ محمدتقی الدین احداث و در سال های پس از آن به دست سلطان محمودشاه بندرآباد پسر شیخ مهمد تقی الدین و نوادگان تکمیل شده و اکنون نیز مزار 12 تن از نوادگان ومشایخ سلسله دادائی در بقعه این مجموعه دفن است.

سنگ قبرهای این مجموعه نیز به لحاظ هنر طراحی، خوشنویسی و حجاری بسیار ارزشمندند در تزیینات این بنا از کاشی های شش گوش فیروزه ای به صورت ازاره استفاده شده و در پاره ای موارد نقش های اسلیمی به صورت معرق به زیبایی آن ها افزوده است.

مسجد وشبستان این مجموعه 5هزار متری از نظر ساخت ومعماری شباهت های بسیاری با مسجد جامع یزد دارد، مسجد این مجموعه دارای شبستان های تابستانی و زمستانی وصحن نسبتا بزگی با کلک وسط آن است.

کلک در وسط اکثر حسینیه های قدیم به چشم می خورد در روزگاران گذشته با روشن کردن آتش در بالای کلک وقرار دادن شمع هائی در محفظه های اطراف آن نورلازم برای عزاداری را فراهم می کردند.

در مسجد جامع اين مجموعه، منبري از كاشي معرق با نقش هاي گره، اسليمي و خط ثلث وجود دارد،سید جلال هاشمی در خصوص محراب 13 پله ای کم نظیر این مسجد گفت: این منبر که که اطرف آن با کاشی معرق پوشیده شده از نمونه های کم نظر دراستان است.

محراب این مسجد دارای معرق کاری و قسمت تحتانی محراب با شمسه های فیروزه ای رنگ تزئین شده است.

اکنون نیز زمین های کشاورزی اطراف مجموعه وقف بوده و دهه اخر محرم در این مجموعه مراسم عزاداری برگزار می شود.

اهميت تاريخي اين آبادي بيشتر مربوط به شخصيت شيخ تقي‌الدين دادا عارف مشهور قرن هفتم هجري يزد است كه در بندرآباد خانقاه و مسجدي ساخته و آنجا را به عنوان مركزي براي پيروان خود در آورده بود.

مجموعه سلطان بندرآباد در منطقه رستاق شهرستان صدوق، یک مجموعه کم نظیر از طاق و تویزه های ساخته شده با خشت و گل است.

براساس پرونده ثبتي، در 44 سال قبل بقعه و مسجد سلطان بندرآباد صدوق به شماره 769  در تاريخ 23اسفند1346 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است
روستاي بندرآباد از توابع شهرستان صدوق در يك منطقه دشتي قرار دارد و اطراف آن را تپه‌هاي شني فرا گرفته‌آندو از سوي اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان يزد به عنوان روستاي نمونه گردشگري انتخاب و معرفي شده است.

براساس اعلام میراث فرهنگی استان در سال 1390 مقرنس کاري‌هاي محراب مسجد مجموعه سلطان بندرآباد  شهرستان صدوق مرمت و بازسازي مي‌شود

دسترسي: روستاي بندرآباد از طريق شهر اشکذر و دهستان رستاق با جاده‌اي مناسب قابل دسترسي مي‌باشد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا